صدای جریده – نویسنده: عارف شریفی صرخه – ۱۴۰ سال پیش، مادام ژان دیالافوا، باستان شناس مشهور فرانسوی به دشت شوش سفر کرد، در این دشت بزرگ، جمعی از بومیان بیل به دست که دور یک نفر حلقه زده و پایکوبی می کردند، نظرش را جلب کرد.
دیالافوا که سر از این حرکات در نمی آورد، در صفحه ۸۵ کتاب سفرنامه خاطرات کاوش های باستانشناسی شوش نوشت: بیل دارها در اطراف رئیسشان می رقصند.
اما در واقع، این گروه از مردم به دلیل سیراب کردن اراضی کشاورزی خود، هوسه و یزله های شاعرانه سر می دادند.
این روایت دیالافوا نشان می دهد که هوسه و یزله در آن زمان نیز معمول بوده است، به گفته عبدالنبی قیم، نویسنده مشهور کشور، هوسه به هنگام مواجه و رویارویی با سختى هاى روزگار، بالابردن عزم و اراده، و به هنگام رویارویی با دشمن در میان نبرد به منظور بالا بردن اعتماد بنفس و تضعیف روحیه دشمن، و همچنین به هنگام پیروزى بر شدائد و سختی هاى روزکار و یا پیروزى بر دشمن انجام مى شود.
پیام هوسه روشن و واضح است، در زمانی که عرب ها، کسی را از دست می دهند، در رثای آن شخص، یزله سر داده و این رسم را به جا می آورند، به عبارتی دیگر آنها در این شرایط اوج ناراحتی و سوگواری خود را با هوسه بیان می کنند.
اما ریشه یزله چیست: کلمه عربی یزله در اصل زجله بوده است، توفیق نصاری از زبان شناسان خوزستان معتقد است که این کلمه به مرور زمان به زیله و بعدها به یزله تبدیل شده است، معنای این کلمه در لغت نیز به معنای «شادی کننده» یا «آنکه با صدای خود شادی آفریند» است.
قدمت یزله عمرى به درازى عمر شعر دارد، در دوران پیش از اسلام، شاعر راهنمای مردم عرب و مقامش از هر شخص دیگری بالاتر بود، هر قبیله سعی می کرد، پیش از داشتن خطیب و رئیس، شاعری داشته باشد چرا که شاعر زبان قبیله بود و با قدرت زبان و شعر خود، منشا انگیزه و پاسبان شرف و حیثیت آنان محسوب می شد.
شاعر یزله گو یا هوسه چی، نیز مانند شاعران کهن عرب، زبان گویای مردمش است، او فرمانده و راهنمای احساسات قوم خود در شرایط مختلف است، مردم اغلب حول او حلقه می زنند و با پایکوبی و تحرک دایره ای یا خطی، او را همراهی می کنند.
در سالهای اخیر پای رسم هوسه به بازی های فوتبال هم رسیده است، بازیکنان جنوبی زیادی مثل حسن بیت سعید و کنعانی زادگان در زمین فوتبال، پس از به ثمر رساندن گل، هوسه و یزله می روند، این یزله و هوسه فوتبالی، پیام آور پیروزی و موفقیت است.
در سیل ویرانگر ۹۸ خوزستان نیز، صدای هوسه و پایکوبی مردم بیل به دست به گوش رسید، این یزله ها که اوج مقاومت و فداکاری مردم در برابر پیشروی سیل را نشان می داد، بیش از هر زمان دیگری این رسم را در اذهان ماندگار کرد.
رسم هوسه معمولا در شرایط مختلف، به این شکل انجام می شود که هوسه سرا با فریادی تک کلمه اى و یا همان چیزی که “نخوة”، جمع پیرامون خود را به سکوت و توجه و آمادگی دعوت کرده و رباعی خود را با صداى بلند و با ریتم خاص بیان مى کند.
به گفته عبدالنبی قیم، جان کلام و چکیده سخن، در همین مصرع آخر از هوسه نهفته است، وقتی هوسه سرا به مصرع آخر برسد، با خواندن مصرع آخر، حضار آن مصرع را نه یک بار بلکه چندین بار بر زبان مى رانند، و در حالى که پاى بر زمین مى کوبند و اوج احساسات و عواطف خود را به نمایش مى گذارند، در حلقه اى گرداگرد، هوسه سرا، مصرع مزبور را تکرار مى کنند. تکرار مصرع آخر و پای کوبی را اصطلاحاً “یزله” مى گویند.
متاسفانه در سالهای اخیر، رسم باشکوه یزله با خرده فرهنگ هایی همچون تیراندازی هوایی عجین شده است، این خرده فرهنگ باعث وقوع اتفاق های ناگواری شده و جان بسیاری از مردم را گرفته است، برخی شیوخ و بسیاری از فعالان اجتماعی تلاش کردند تا این خرده فرهگ غلط و خونین را از رسم یزله و هوسه خارج کنند، اما متاسفانه همچنان این تیراندازی های هوایی در مراسم شادی و عزا هنوز به طور کامل ریشه کن نشده است.
انتهای پیام/
