تخصیص آب، از معدود نگرانی های باقیمانده صنعت نیشکر هفت تپه است، شرکت بزرگی که نگرانی های ورشکستگی و فروپاشی را با ایستادگی کارگران و حمایت دستگاه قضا، دولت و مجلس و واگذاری آن به شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی به عنوان هشتمین طرح این شرکت پشت سر گذاشته اما اکنون به مصاف خشکسالی رفته است.
نیشکر در خوزستان از تابستان تا نیمه ی پاییز، کشت می شود، این گیاه آب دوست است و اگر به درستی و به اندازه کافی تغذیه نشود، نابود شده و شرکت را در تولید نیشکر و محصولات جانبی این صنعت که شامل الکل طبی، خمیرمایه، ام.دی.اف، خوراک دام، نئوپان، انواع شکر، شکر دارویی، شکر قهوه‌ای، یخ خشک، بیودی اکسید کربن را با مشکل مواجه می کند.
این در حالی است که خوزستان در چند سال اخیر با تنش آبی مواجه شده و خشکسالی تمام بخش های کشاورزی را تحت تاثیر قرار داده است، با این وجود تامین حق آبه نیشکر و اکثر کشت ها در خوزستان تا فصل زراعی گذشته و با وجود تمام چالش هایی که وجود داشت، انجام شد.
اما داستان آب در سال زراعی جدید در مقایسه با سالهای قبل متفاوت است، ذخایر اب در پشت سدهای خوزستان به شدت کاهش یافته و نگرانی ها را برای تامین حق آبه محصولات کشاورزی به ویژه نیشکر افزایش داده است.
حق آبه نیشکر هفت تپه از رودخانه دز و شبکه آبیاری مدرنی که از آن سرچشمه میگیرد تامین می شود، از طرفی دز باید وضعیت بحرانی رودخانه کرخه را پوشش دهد به این دلیل که کرخه کم آب ترین حالت خود را تجربه می کند و اگر به حال خود رها شود، نمی تواند آب شرب جوامع پایین دست و حق آبه محیط زیست را تامین کرده و بر این اساس زندگی بخش قابل توجهی از جمعیت جنوب، و حیات هور و موجودات دیگر در معرض خطر جدی قرار می گیرد.
اما به نظر می رسد که نیشکر قرار است با مدیریت علمی و بهینه آب، به کمک منابع آبی برسد، مدیر توسعه نیشکر و صنایع جانبی خوزستان که چهره علمی در حوزه آب و کشاورزی و عضو هیات علمی دانشکده مهندسی آب و محیط زیست دانشگاه شهید چمران است، از ایده ها و خلاقیت این شرکت در زمینه مدیریت آب در تمام شرکت های زیر مجموعه خود سخن می گوید که می تواند سیستم آبیاری هفت تپه را نیز متحول سازد.
تعامل علمی در شرایط کم آبی
دکتر عبدعلی ناصری در نشستی با موضوع « اهمیت تعامل مردم و مسئولین در شرایط کم آبی و بهره‌وری اقتصادی منابع آب» به نکات مهمی اشاره می کند که نشان از یک تعامل علمی و منطقی با مدیریت منابع آب به ویژه در شرایط خشکسالی دارد.
مدیر توسعه نیشکر و صنایع جانبی خوزستان در این نشست که با حضور اساتید دانشکده مهندسی آب و محیط‌زیست دانشگاه شهید چمران برگزار شد، بر ضرورت مدیریت منابع آب تاکید کرد و مدیریت «بهینه» منابع آب را گامی در جهت توسعه پایدار دانست.
وی افزود: طرح‌های مختلفی برای افزایش بهره‌وری آب در این صنعت در حال انجام است که با اجرای آن، هم میزان مصرف آب در مزارع نیشکر کاهش می‌یابد و هم موجب افزایش تولید در سطح خواهد شد.
مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی از شیوه آبیاری «هیدروفلوم» مزارع نیشکر به عنوان پیشرفته‌ترین شیوه آبیاری دنیا یاد نمود و تاکید کرد، استفاده از این روش موجب افزایش بهره‌وری آب در صنعت نیشکر شده است، در کنار روش آبیاری هیدروفلوم، سامانه آبیاری زیرسطحی قطره‌ای به صورت پایلوت نیز در این صنعت، در دست اجراست تا پس از پشتِ سر گذاشتن آزمایش‌های اولیه، در سطحی وسیع به کار گرفته شود.
به گفته مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی، شیوه آبیاری قطره‌ای زیرسطحی قرار است از امسال در کشت و صنعت‌های نیشکری هر کدام در سطح یک مزرعه، به کار گرفته شود تا پس از طی روند تحقیقاتی و شناخت نقاط ضعف و قوت، به صورت گسترده در این صنعت به کار گرفته شود.
ناصری در ادامه به شیوه‌های افزایش بهره‌وری آب در صنعت نیشکر اشاره کرد و گفت: حدود ۴۰ درصد آب مصرفی صنعت نیشکر از طریق زهکش‌های زیرزمینی مجددا به چرخه اکولوژیکی باز می‌گردد که به دلیل شیرین شدن اراضی و روش مبارزه بیولوژیک و همچنین حرکت به سمت بهره‌برداری از کودهای آلی، امکان استفاده مطلوب از زهاب و پروسه بازچرخانی مصرف آب را در زمینه‌های متعدد فراهم کرده است.
وی راندمان آبیاری در این صنعت نیز را ۲۰ درصد بالاتر از میانگین راندمان آبیاری سطحی کشور دانست و افزود: میانگین راندمان آبیاری در کشور بین ۳۵ تا ۴۰ درصد است و شرکت توسعه نیشکر توانسته به راندمان بین ۵۰ تا ۵۵ درصد می رسد و در عین حال، طرح‌های تحقیقاتی متعددی دراین صنعت به منظور افزایش بهره‌وری آب در حال انجام است.
ناصری در بخش دیگری از سخنان خود به شبکه آبیاری توسعه نیشکر اشاره کرد و گفت: شبکه آبیاری و زهکشی کشت و صنعت‌ها از ایستگاه پمپاژ شروع و تا فاروها در مزرعه امتداد می‌یابد.
مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی تلفات آب را در این شبکه آبیاری حداقل دانست، به گفته ناصری، راندمان انتقال آب با توجه به وجود کانال‌های بتنی، تا ۹۵ درصد افزایش می‌یابد و سیستم توزیع آب نیز راندمانی ۹۳ درصدی دارد.
ناصری در پایان به خشکسالی بی‌سابقه سال گذشته اشاره کرد و گفت: با مدیریت بهینه منابع آبی، شرکت توسعه نیشکر یکی از سودده‌ترین سالهای خود را پشت سر گذاشت.
به گزارش صدای جریده، خوزستان از جمله مناطقی است، که در کشت نیشکر قدمت زیادی داشته و احیاء صنعت قند از نیشکر از سال ۱۳۳۸ مجدداَ در جلگه خوزستان شروع شده و امروزه کشت نیشکر دوباره بصورت یک زراعت وسیع در این استان زرخیز شکل می گیرد.
براساس مطالعات علمی، با توجه به رشد نیشکر که حدود ۹۰ درصد آن را از فروردین تا مهر صورت می گیرد و عدم بارندگی در ماههای رشد نیشکر(خرداد تا شهریور) در خوزستان، بقای زراعت نیشکر فقط و فقط بستگی به آبیاری داشته و در غیر اینصورت عملی نخواهد بود.
این مسئله اهمیت مصرف بهینه و علمی آب و جلوگیری از اتلاف آن در صنعت نیشکر را بیش از پیش افزایش می دهد، اتفاقی که قرار است با برنامه ریزی مناسب در این صنعت مهم و با ارزش افزوده بالا انجام شود.
